|
MS merkezi sinir sisteminde iltihabi değişikliklere neden olabilen bir hastalıktır. Hastalık çoğunlukla ataklarla ve düzelmelerle seyreder, bazılarında ise sürekli ilerleyen bir durum gösterir.
Hastalık beynin beyaz cevherinde ve merkezi sinir sisteminde hızlı iletimi sağlayan sinirsel yapıları kaplayan kılıflarda (myelin) hasar meydana getirir. Hastalığın gelişiminde bağışıklık sisteminin myelin kılıfını yanlışlıkla yabancı gibi tanıyarak savunma mekanizmasını çalıştırmasının etkili olabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte genetik olarak hastalığa yatkın kişilerde virüslerle bu hastalığın meydana gelebileceği üzerinde de durulmaktadır.
Farklı zamanlarda ortaya çıkabilen bu iltihabi durum ve kılıf hasarı, beyin ve omuriliğin herhangi bir seviyesinde gelişebileceğinden, hastada ortaya çıkan belirtiler son derece değişken ve çeşitlidir.
Belirtiler
MS sıklıkla 20-40 yaşları arasında, genellikle duyu kaybı, görme bozuklukları, kuvvet ve denge kayıpları, idrar tutma bozukluklarından bir veya birkaçı ile birlikte başlar. Başlangıçta belirtiler çok hafif olabileceği gibi çok şiddetli bir şekilde de başlayabilir.
Beyindeki ventriküller civarında yerleşen MS plakları sık olmakla birlikte genelde belirtilere neden olmazlar.
Beyin sapı ve beyincikte yerleşim durumunda; çift görme, gözlerde kayma , konuşma ve yutma bozukluğu, denge bozukluğu, yürüme zorluğu, kol ve bacak hareketlerinde zorlanma gibi belirtiler meydana gelir.
Göz sinirlerinin tutulması MS de en sık rastlanılan başlangıç bulgularındandır. Görme keskinliğinde azalma meydana gelir.
Omuriliğin boyun bölgesinde meydana gelen tutulum mevcutsa; kol ve bacaklarda kuvvet kaybı ve hareket bozukluğu, duyu kaybı, idrar tutma bozukluğu, cinsel fonksiyon bozukluğu meydana gelir.
İlk 5 yıl; hastaların %65 inde düzelme ve ataklarla seyreden bir durum vardır. %15-20 hastada hem ataklar hem de ilerleme devam eder. İlk 5 yılın sonunda ise hastaların %10-20 si normal hayatlarına devam ederken, %10-25 i yardımcı yürüme cihazlarına gereksinim duyarlar.
Tedavi
1. Atak Tedavisi: İlk beş yıl ataklar kendiliğinden düzelebilir. Ancak 5 yıldan sonra her atak bir sekel bırakarak hastalık ilerler. Ataklar sırasında 5-7 gün süreyle damardan (infüzyon şeklinde) metilprednizolon verilir. Sık atak geçirenlerde bu tedavi ayda 1 gram olacak şekilde tekrarlanır.
2. Şikayetlerin Tedavisi: Hastadaki kas sertliği hareket zorluğunun temel nedenidir. Bunu gidermek için, baclofen ve tizanidin gibi ilaçlar kontrollü olarak kullanılabilir. Hasta ayrıca fizik tedavi ve egzersiz programına alınmalıdır.
Mesane kontrolünü sağlamak için; idrar tutamama gibi durumlarda oxybutinin, yapamama durumunda ise aralıklı mesae sondası uygulaması kullanılır.
Erkeklerdeki iktidarsızlık sorunu şeker hastalarındaki gibi penise papaverin uygulanması ile geçici olarak çözülebilir.
Aralıklı oalrak görülen yanma, batma, uyuşukluk ve ağrı gibi şikayetlerde amitriptilin, karbamazepin ve sodyum valproat gibi ilaçlar kullanılabilir.
3. Bağışıklık Sistemini Etkileyen İlaçlar Kullanılabilir: Yaygın kullanım kazanmamıştır.
MULTİPL SKLEROZDA VİTAMİN, MİNERAL VE BİTKİLER
Multipl sklerozda immun sistem myeline zarar verir. MS tedavisinde amaç immun sistemi baskılamaktır. MS te kullanılacak supplementlerin immun sistem üzerindeki etkisi de göz önünde bulundurulmalıdır. Fakat supplementlerin immun sistem üzerindeki etkisi çok iyi anlaşılmadığı bilinmelidir.
VİTAMİNLER:
Vitaminlerin en güzel kaynağı sebze ve meyvelerdir. MS beslenmesinde ise önemli rol oynayan bazı vitaminlerin D vitamini, B12 vitamini ve antioksidanların kullanımı gerekli olabilir.
1.VİTAMİN D:Araştırmacılar düşük vitamin D miktarıyla MS arasında bir ilişki olduğunu bulmuşlardır. Bilimsel çalışmalarda Vitamin D nin immün fonksiyonu ile bağlantılı olduğu bilinmektedir . Aynı zamanda Vitamin D nin kemik yoğunluğunu artırıcı etkisinin de MS te yararlı olduğu bilinmektedir. MS riski olan insanların Vitamin D ve kalsiyum alımına dikkat etmesi gerekir.
2.ANTİOKSİDAN VİTAMİNLER: Vitamin A,E ve C antioksidan vitaminlerdir. Antioksidanlar serbest radikallerin vücuda verdiği zarardan korur. MS hastalığının oluşumunda ise serbest radikallerin verdiği hasarın etkili olabileceği düşünülmektedir. MS hastalarında antioksidan vitaminlerin suplementasyonu hakkında henüz tam bir kanıt yoktur. Antioksidanların immün sistemi güçlendirmesi yüzünden MS hastalarında kullanımı riskli olabilir. Sonuç olarak antioksidanlar oluşan hasarı önler fakat immün sistemi güçlendirir bu yüzden dikkatli kullanılmalıdır. Antioksidanların doğal yolla kullanımı daha güvenli bir yoldur bunun için günde 2-4 porsiyon sebze ve 3-4 porsiyon meyve içeren bir beslenme tarzı seçilmelidir.Eğer suplement olarak kullanılacaksa düşük dozlarda tabletler tercih edilmelidir.
3.VİTAMİN B12: Yumurtada , ette, tavukta ve tahıllarda bulunan vitamin B12 kırmızı kan hücrelerinin yapımında ve sinir sisteminin fonksiyonlarının düzenlenmesinde görev alır. Vitamin B12 eksikliğinde görülen semptomlar MS in semptomlarına benzemektedir. MS li hastaların kan B12 vitamin düzeyi düşük olduğu görülmüştür. Vitamin B12 suplementasyonu yapmak için MS li hastaların kan analizi yaptırmaları gerekir.
MİNERALLER
1.SELENYUM: Selenyum antioksidan etkileri olan bir mineraldir. Selenyumun iyi kaynakları deniz ürünleri, baklagiller, yağsız etler ve tahıllardır. MS li hastaların kanlarında selenyum miktarı genelde düşüktür fakat selenyumun antioksidan aktivitesinin immün sistemi güçlendirmesi sebebiyle ancak düşük dozlarda takviye yapılabilir.200 mcg dan fazla olan dozlar toksik etki yapabilir.
2.KALSİYUM: İnsan vücudunda dişlerde, kemiklerde ve metabolizmada rol oynayan kalsiyum en çok süt ürünleri, yumurta ve yeşil sebzelerde bulunur. İnce kemikli insanlarda ve osteoartriti olanlarda kalsiyum alımı çok önemlidir. MS hastalarının osteoporoz riski vardır.
BİTKİSEL TEDAVİ:
1.GİNKGO BİLOBA: Ginkgo antioksidan bir bitkidir. Ayrıca, Platelet Aktive edici Faktörü (PAF) inhibe eder. PAF ı inhibe ettiği için bazı immün hücrelerinin aktivitesini de azaltır. Hayvanlarla yapılan çalışmalarda ginkgonun hastalığı yavaşlattığı bulunmuştur. Pıhtılaşma bozukluğu yaşayanlarda, kan inceltici kullananlarda , Ginkgonun kan pıhtılaşmasını durdurduğu göz önünde bulundurulmalı ve kullanılmamalıdır.
2.EKİNEZYA: Ekinezya soğuk algınlığını önlemede kullanılan bir bitkidir. MS li hastalarda ise akut atakları önler.Fakat immun sistemi uyardığı için kullanımı riskli olabilir.
Sonuç olarak MS li hastalarda ve kronik hastalıklarda tamamlayıcı ve alternatif tedaviler kullanılmaktadır. Bu hastalıklarda bu tip yöntemleri kullanırken çok iyi incelenmesi ve tıbbi tedaviyle etkileşiminin olup olmadığı saptanmalıdır.
|
